Çocukların psiko-sosyal gelişimleri ailesi ve çevresi ile şekillenmektedir. Çocukların hayatını yönlendirme noktasında ebeveynleri aktif rol oynamaktadır. Anne ve babanın çocuklarına karşı iletişimleri ve tutumları oldukça önemlidir. Ebeveynler çocuklarına karşı bu noktada bilinçli davrandıkları zaman çocuklar sağlıklı bir çevre edinir ve sağlıklı bir yaşam sürdürürler. Bu süreçte ebeveynlerin kendi süreçleri de oldukça önem taşımaktadır. Sağlıklı bir toplum oluşumu için en önemli etken sağlıklı ailenin varolmasıdır. Sağlıklı aile, çiftler arasındaki ilişki ve ebeveyn ile çocuklar arasındaki ilişkiyle sağlanmaktadır. İlişkiler bireylerin ruhsal ve fizyolojik sağlığını, sosyal yaşantısını önemli düzeyde etkilemektedir.
İletişimin temelleri yaşamın ilk yıllarında atılmaktadır. Bu dönemde çocukların sosyal çevresi ailesi olmasından dolayı ebeveynleri ile kurduğu iletişim önem taşımaktadır. Çocuklar insan olarak ilk yıllarda sorunları ile baş etmeyi, kabullenmeyi ve çözüm aramayı öğrenirler. Çevresindeki bireylere karşı davranışlarını, iletişimlerini ebeveynlerinden ve öğretmenlerinden öğrendikleri deneyimler doğrultusunda şekillendirmektedirler. Ebeveynlerinin kendi ruhsal süreçleri çocukları ile iletişimini yüksek düzeyde etkilemektedir. Çocuklar ile sağlıklı iletişimin oluşması için aile içerisindeki bireylerin birbirlerine karşı kararlarına, düşüncelerine saygı duyup değer vermesi ve bunu çocuklarına hissettirmesi gerekmektedir. Unutmayalım ki, çocuklar da bir bireydir ve onlar da ailenin içerisinde var olmalıdır. Aile içerisinde bir karar alınırken ebeveynler, çocuklarının da fikirlerini almalıdır. Böylece çocuklar aile içerisindeki konumunu ve yerini zaman içerisinde oluşturmaya başlayacak, yetişkinlik dönemlerinde de aile içerisindeki konumunu, sürdürdüğü iletişimini sosyal çevresindeki konumu ile özdeşleştirip kendini toplum içerisinde de var etmeye çalışacaktır. Bu nedenle aile içerisinde çocuğunuzun konumunu oluşturmak için çocuğunuzla iletişim kurup, onu da süreçlere dâhil etmeniz gerekmektedir.
İletişim Araçları
Teknolojinin gelişimi ile paralellik gösteren iletişim araçlarının kullanımı çocukların yaşamını son zamanlarda önemli düzeyde etkilemektedir. Çocukların iletişim araçlarını yanlış kullanması, o iletişim araçlarına yönelik zihinsel anlamlarının yanlış oluşmasından ve ebeveynlerin sınır koymamalarından kaynaklıdır. İletişim araçları çocukların yaşamlarını güçlendirici ve geliştirici etkiye sahipken, bilinçsiz kullanım sebebiyle çocukları gerileyen ve engelleyen, hazır bilgiye kolay yoldan ulaşma sonucu zihin tembelliğine sebep olan sonuçlar doğurmaktadır. Bu noktada ebeveynlerin tutum ve davranışları oldukça önemlidir. Çocuklarınıza sınırlar koyarak onların iletişim araçlarını nasıl kullanması gerektiğine karar verebilirsiniz.
Etkili İletişim
Çocuklarla etkili iletişim sağlamanın belirli yolları bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları:
Çocuğunuz ile empati kurabilmek
Çocuğunuzun varlığına saygı duymak
Çocuğunuzu koşulsuz kabul ettiğinizi hissettirmek
Yukarıdaki maddeleri gerçekleştirebilmek, çocuklarla iletişim kurma noktasında sağlıklı adımlar atılabildiğinin göstergesidir. Bunların sonucunda çocuklar ebeveynleriyle paylaşımlarda bulunur ve bu paylaşımlar çocukların kendini gerçekleştirmeyi ve kendi biricikliğini hissetmesini sağlar. Bu şekilde büyüyen çocuklar ebeveynlerinden öğrendikleri iletişimi model alıp, sosyal çevrelerinde de benzer yönelimde olacaktır.
Çocuklarınızla iletişim kurarken onların bireysel özelliklerine, cinsiyetlerine, gelişimsel düzeyine dikkat etmeniz gerekmektedir. Çocukların anlayabileceği şekilde iletişim kurmak hem onların, hem de sizin yaşamınızı kolaylaştıracaktır. Etkili iletişim için en önemli faktörlerden birisi de göz teması kurabilmektir. Çocuğunuz ile iletişim anında göz teması kurmanız kendisinin anlaşıldığını hissetmesine ve sağlıklı iletişim kurulmasına olanak sağlar. Çocuğunuzla iletişim anında konuşurken sözünün bitmesini beklemelisiniz. Böylece hem onun sözüne saygı duyulduğunu hissedecek, hem de insanlarla toplum içerisinde konuşurken diğer kişilere saygı duymayı öğrenecektir. Çocuğunuz iletişimi ilk ebeveynleri ile kurar ve öğrenir. Siz çocuğunuzun sözünü dinlediğiniz doğrultuda, çocuğunuzda çevresindeki insanları dinlemeyi öğrenecektir.
İletişim kurulan ortamın ve çevresindeki koşulların değişmesinin, iletişimin etkisinde önemli yeri bulunmaktadır. Çocuğunuz kendisini iletişim halindeyken rahat hissetmeli ve iyi ifade edebilmelidir. Konuşulan ortamın değişmesi çocuklarınızın kendisini ifade etmesini engelleyebilir. Çocuğunuzla konuşma anınızda konuşma hızınıza, beden dilinize, ses tonunuza, mimiklerinize ve duygularınıza dikkat etmelisiniz. Çocuklarınız bu faktörlerden etkilenip sizinle olan iletişiminde engellere karşılaşabilir.
İletişim Engelleri
Çocuklar problemlerini dile getirdiklerinde ebeveynleri doğrudan o probleme odaklanıp müdahale ederek çözüm yolları aramaktadır. Bu durum çocuk üzerinde bazı iletişim engellerinin oluşmasına neden olabilmektedir. Yetişkinlerin çocukları ile yaşadıkları bazı iletişim engelleri bulunmaktadır. Ebeveynler bunları bazı zamanlarda fark etmeden yaparlar ve çocukların davranışlarının nedenlerine anlam veremezler. Aslında fark etmeden yanlış mesajlarla çocuklarıyla iletişimlerinde engeller koymuşlardır. Bu engellerin bazıları şunlardan oluşmaktadır:
Emir kipi içeren cümlelerin kullanımı
Var olan probleme yönelik çözümler bulma
Konuya ilişkin ilgisizlik ve ciddiye almamak
Göz temasında bulunmamak
İletişim alanında mesafeli durmak
Jest ve mimiklerle imalarda bulunmak
Vücut dilinin kullanımı (baş hareketleri, ayakların sallanması vb.)
Çocukları sevdiği bir şey ile tehdit etmek
Analiz etmek ve sorgulamak
Çocukların davranışlarını eleştirmek
Ebeveynleri tarafından dinlenmediğini veya anlaşılmadığını hisseden bir çocuk, çevresindeki insanlarla iletişime girmekte zorlanır, kaçınır veya kendini iletişime tamamen kapatır. En önemlisi çocuklarla sağlıklı iletişimi uygulayabilmek ve onlara bu iletişimi sağlamalarında yardımcı olmaktır. Çocuklar bilgiye ve öğrenmeye aç olmalarından dolayı sadece ebeveynlerinin bu konuda desteklerine ihtiyaç duyarlar. Sağlıklı iletişime sahip çocuklar kendisinin ve karşısındaki insanın duygusuna, kararlarına saygı duyup iletişim esnasında kendinden emin ve kendini ifade etme noktasında sorun yaşamazlar. Bu durumun sağlanması sonucunda çocukların kendilerine olan güvenleri ve yaşamlarına duydukları saygı artacaktır.