Şema terapi, psikoterapinin bir dalı olup, bilişsel terapi, davranış terapisi, bağlanma teorisi ve psikodinamik terapi gibi çeşitli psikoterapi yaklaşımlarının unsurlarını birleştirir. Jeffrey E. Young tarafından geliştirilen bu terapi yöntemi, çocukluk ve ergenlik döneminde gelişen ve yetişkinlikte de devam eden, bireyin yaşamında sürekli tekrarlayan olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını, yani "şemaları" hedef alır.
Şema Terapinin Temel Kavramları:
- Şemalar (Temel İnançlar): Çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler sonucunda gelişen ve kişinin yaşamında sürekli tekrarlanan, kalıcı ve derin düşünce kalıplarıdır. Örneğin, "Terk edilme", "Mükemmeliyetçilik", "Değersizlik" gibi.
- Şema Modları: Kişinin farklı zamanlarda ve durumlarda ortaya çıkan duygu, düşünce ve davranış kalıplarıdır. Modlar, farklı şemaların etkinleşmesiyle ortaya çıkar. Örneğin, öfkeli çocuk modu, cezalandırıcı ebeveyn modu gibi.
- Şema Alanları: Şemalar, belirli alanlarda gruplandırılabilir. Bu alanlar, temel insan ihtiyaçlarının karşılanmamasıyla ilişkilidir. Örneğin, "Bağlanma ve Otonomi" alanı, "Kusurluluk" alanı gibi.
Şema Terapinin Amaçları:
- Kişinin, olumsuz şemalarını tanıması ve bu şemaların yaşamındaki etkilerini fark etmesi.
- Bu şemaların geçmişte nasıl ve neden geliştiğini anlaması.
- Olumsuz şemaların yerine, daha sağlıklı ve işlevsel düşünce ve davranış kalıplarını geliştirmesi.
- Kişinin şema modlarını tanıması ve bu modlarla başa çıkma yollarını öğrenmesi.
Şema Terapinin Kullanım Alanları:
- Kronik depresyon
- Anksiyete bozuklukları
- Kişilik bozuklukları (özellikle borderline kişilik bozukluğu)
- Yeme bozuklukları
- İlişki sorunları
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
Şema terapi, bireyin geçmişte yaşadığı olumsuz deneyimlerin bugün nasıl etki ettiğini anlamasına yardımcı olur ve bu deneyimlerin etkilerini azaltarak daha sağlıklı bir yaşam sürmesine destek olur. Bu terapi yöntemi, derinlemesine ve bütüncül bir yaklaşım sunarak, bireyin duygusal ve davranışsal değişimini sağlamayı hedefler.