Psikiyatristlerin en sık karşılaştığı sorulardan bir tanesi, teşhisinin depresyon olduğu konusunda tereddüt olmayan ve tedaviye ikna olmuş hastalardan gelen ‘ilaç kullanmadan tedavi olamaz mıyım?" sorusudur. Bu sorunun yanıtı çoğu zaman ’hayır’ olur, çünkü depresyon tedavisinde psikoterapiler işe yarasa da hem sonuç almak zaman alır hem de kıyaslamalı çalışmalarda etkinlikleri, ilaç tedavisine ancak ek olarak fayda sağlayabildiklerini göstermiştir.
Günümüzde, ağır depresyonlar, yani bizim tıp dilinde Majör Depresyon olarak adlandırdığımız, intihar eğiliminin de ortaya çıktığı durumlar, hastaneye yatırılarak tedavi edilmek zorunda olsa da, hafif ve orta şiddetli depresyonlar kolaylıkla ayaktan tedavi edilebilmektedir. Bugün depresyon tedavisinde en çok kullanılan seçenek antidepresan ilaç tedavisi ve buna ek olarak belirli bir süre yürütülen destekleyici psikoterapidir. Ancak artık yeni ve alternatif tedaviler de yavaş yavaş pratik uygulamada yer almaya başlamıştır.
Transkraniyal manyetik stimulasyon yani kisa adiyla TMS, manyetik uyarım üreten bir cihaz aracılığıyla beyin uyarımı yaparak duygudurumu ( depresyon, distimi vb) düzelten bir tedavi şeklidir.
TMS, özellikle uygun süre ve dozda düzenlenmiş bir antidepresan tedaviden yeterli sonucu alamamış veya ilaç yan etkilerine karşı aşırı duyarlılığı olan ya da ilaç kullanmayı istemeyen hastalar için iyi bir seçenektir. Depresyon tedavilerinden yeterince fayda görememiş hastalarla yapılan 10 senelik araştırma çalışmaların ardından, 2008 Ekim ayından itibaren Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi tarafından Depresyon tedavisi için onay almıştır.
TMS, duygudurum düzenlenmesi ile ilgili beyin bölgesi olan pre-frontal korteksi ,manyetik alan etkisi yaratarak, uyarmak suretiyle etkisini gösterir. Uygulama yapılan kişinin kafasının ön tarafına yaklaştırılan masa tenisi raketi büyüklüğünde sabitlenmiş bir uyaran, kafaya temas etmeden , bu bölgede buluna beyin hücrelerini 2-3 cm derinliğindeki beyin alanınında elektriksel aktivite artışı yaparak antidepresan etkinlik sağlar. Ayrıca Parkinson, kulak çınlaması, felç (stroke) ve migren gibi rahatsızlıklarda etkisine dair kanıtlar giderek artmakta ve nörolojik tedavi amaçlı kullanımı da sıklaşmaktadır.
TMS uygulamaları sırasında ağrı ortaya çıkmadığından anestezi uygulamaya veya hastayı uyutmaya gerek olmaz. Prosedür yaklaşık yarım saat sürer, bu sırada hasta uyanık ve konforlu bir durumda tutulur. Uygulamada bir ilaç gerekmediğinden hasta tedavi bitiminde hemen günlük rutin hayatına dönebilir. Herhangi bir unutkanlık veya hafıza bozulması veya ağrı gözlenmez. TMS çok güvenli bir tedavidir, sadece epilepsi hastalarına uygulanması önerilmemektedir
Tedavi için uygun bulunan hastalar 2 ila 6 haftalık bir süre içinde toplam 20 ila 30 seans arasında uygulamaya girerler. Genel yaklaşım minimum 15 seans uygulanmasıdır. 15 seans uygulamanın ardından, psikiyatrist, hastayı değerlendirip depresyon şiddetindeki azalmaya göre tedaviyi sonlandırabilir veya bir kür daha uygulama yapılmasını isteyebilir. TMS'nin depresyon tedavisinde onay alması sürecinde 10000 den fazla hastadan veri elde edilmiş ve hafif baş ağrısı dışında ciddi bir yan etkiye rastlanmamıştır.
Depresyonda TMS
Depresyonda ilaç tedavisi, şüphesiz en yaygın, en kolay ulaşılır bir tedavi pozisyonundadır. Ancak TMS tedavisi daha konforlu bir uygulamadır. İlaç tedavisinin düzeltemediği hastaların, TMS ile düzebilmeleri, TMS tedavilerinin daha etkin olduğunu göstermektedir. Bununla beraber TMS uygulamaları, ilaç tedavileri hatta psikoterapilerle birlikte de kullanılabilmektedir. Elbette ki ilaçlar, depresyonda çığır açan tedaviler olmuştur ve hala da dünya üzerinde milyonlarca hasta ilaçlarla düzeltilmeye çalışılmaktadır. Ancak şurası bir gerçek ki gelişen ilaç teknolojisine rağmen hala depresyondan çıkamayan ya da tam düzelmeyen yine çok sayıda hasta vardır. Üstelik TMS tedavisinde ilaç tedavilerinde gördüğümüz kilo alımı, sedasyon ve cinsel bozukluklar gibi yan etkiler görülmemektedir. En önemlisi, hamilelik ya da emzirme dönemlerinde ilaçlar sakıncalı iken TMS tedavileri güvenle kullanılabilmektedir.
Depresyonda TMS, sol ön-alın (sol prefrontal korteks) bölgesine uygulanmaktadır. Bir çok bilimsel araştırma, TMS’nin duygudurum (mizaç) devrelerini kapsayan beyin bölgelerinin aktivitesini seçici olarak modüle ettiğini yani düzenlediğini göstermiştir. Ayrıca depresyonda rol oynayan limbik yapılar da prefrontal bölgeye uygulanan manyetik uyarılar ile düzene girdiği düşünülmektedir. TMS ile yapılan fonksiyonel görüntüleme çalışmalarında kortikal bölge yoluyla yapılan transsinaptik etkinin uzak beyin yapılarında bile aktivite artışına neden olduğunu gösterilmiştir.
Gerek fizyolojik olsun gerekse psikolojik olsun tüm beyin hastalıklarının temelinde hücreden hücreye geçen ya da aynı sinir aksonunda cereyen eden iletilerin (aksiyon potansiyellerinin) takılması ya da bozulması sonucunda ortaya çıkan nörotransmitter düzensizliği veya dengesizliği vardır. TMS tedavisinde manyetik alan beyine penetre olarak uygulama alanında yeni aksiyon potansiyelleri oluşturur. Aynı bir ses ekosu gibi nöron gövdelerinde yayılarak bir sinir hücresinden diğerine geçen manyetik uyarılar, aksayan ya da tıkanan sinir iletimini ve nörotransmitter salımını yeniden dengeye sokar. Böylece nöronal aktivite aynı bir bilgisayar resetlenmesi gibi tekrar sağlıklı düzene döner. TMS’nin depresyonda tedavi edici etkisi özetle bu mekanizma ile gerçekleşmektedir.
Yaklaşık her ailede 1 kişinin depresyon yüzünden hayat kalitesi düşmektedir. Öyle ki depresyon hastalarında belirti olarak uykusuzluk, sürekli uyuma isteği, hayattan zevk alamama, huzursuzluk, mutsuzluk, öfke kontrol bozukluğu, geçmek bilmeyen baş ağrısı, iletişimde bozukluk ve gün geçtikçe tahammülsüzlük olarak ortaya çıkmaktadır.
Peki depresyondan kurtulma yolları nelerdir? Depresyonda TMS tedavisi nedir? Hepimizin aşina olduğu bu sorulara kadromuzun uzman bilgisi dahilinde size açıklayalım.
Psikiyatri uzmanları tarafından değerlendirilmeye alınan depresyon hastaları doktorların tecrübeli bilgisi dahilinde yaklaşık ilk üç ay için tedavi düzenleyebilirler. Hastanın depresyon haricinde varsa diğer hastalıklarını da göze alarak yan etkisi en az olan ilaç gruplarından tercih eder ve hastayı ilacı kullandığı dönemce takip eder.
Depresyonda ilaçsız bir tedavi olarak TMS son yıllar da kullanılan ve %80-%90 oranında iyilik hali sağlayan yan etkisi ‘0’ olan ve her yaş grubunun rahatlıkla kullanabileceği güvenli bir yöntemdir. TMS tedavisi manyetik akımla çalışan ve beyin içerisinde hantallaşmış ve işlevini yapmayan beyin hücrelerini yenileyerek, beyindeki depresyon bölgesine uygulanan manyetik uyarımlarla yenilenen hücreler hastada bulunun çökkünlük halini ve diğer semptomları ortadan kaldırır. Kliniğimizde bulunan son sistem TMS cihazımızla, İzmir’de bulunan Nöron Özel Psikiyatri Dal Merkezimizdeki, Psikiyatri uzmanları ve psikologlarımızın kontrolünde her hasta için özel hazırlanmış protokol ve randevu tablolarıyla en yaygın ve en sağlıklı ilaçsız tedavi yöntemidir. TMS tedavisi uygulanan hastalara çok daha hızlı etki görmeleri için haftada 2 gün psikoloğumuz tarafından bireysel psikoterapiye alınmaktadır. Öyle ki lohusalık depresyonu, gebelik depresyonunda da gebelere önerilebilecek ve yan etkisinin olmamasıyla çiçeği burnunda anne adaylarının da rahatlıkla ve güvenle kullanabileceği yöntemdir.